4 – Viết cho ngày vỡ mộng
aka. Lá thư viết cho tôi 1 năm về trước. Bài viết này là một bài viết in đậm đặc sản của giọng văn tôi viết cho chính mình. Tức là sẽ đôi chỗ thô sơ, nói thẳng nói thật, không chia tiêu đề, và đọc hết đôi khi chẳng có vấn đề nào được giải quyết, cũng chẳng có sự truyền cảm hứng nào cả. Đọc tiếp hay không là lựa chọn của bạn.
Bài viết này kết thúc chuỗi thử thách 30 ngày từ khóa học Writing On The Net của MỞ – Mơ và Hỏi. Xin chân thành cảm ơn các bạn – những người đã theo dõi những con chữ của tôi trong suốt thời gian qua.
I
Nản vãi chưởng.
Nếu như có ai phỏng vấn mình đi học Đại học cảm thấy ra sao, mình hẳn là sẽ trả lời như thế. Miễn là họ cho mình trả lời thành thật, chứ không phải nói theo script có sẵn của một cảnh quay truyền hình nào đó.
Mình viết vậy không phải để làm bạn nản lòng, hỡi người chuẩn bị vào năm nhất. Mình vẫn tin 4 năm tới sẽ là 4 năm thực sự có ý nghĩa nếu bạn sống hết mình.
Nhưng mình vẫn muốn bạn hiểu rằng, Đại học có nhiều thứ hơn là những gì có trong một video “A day in the life” của sinh viên nào đó trên YouTube. Nó cũng không giống với chuyện “romaticizing school” trên Tik Tok hay Instagram, nơi chỉ có trà sữa, những bộ cánh đẹp và đi chơi đó đây cùng những người bạn.
Một tháng sau khi vào trường, mình ngồi tâm sự với một cô bạn thân. Nàng sinh viên trường Luật ấy khẳng định một câu không thể có lí hơn: “Đi học đại học giống như bước vào mối quan hệ yêu đương lần đầu tiên. Kể cả mình có nghe bao nhiều người kể về nó thế nào đi nữa, mình phải bước vào thì mới biết trải nghiệm ấy với mình nó mở ra thế nào.”
Một điều mà tới giờ mình tự tin khẳng định là cái sự học nó cũng khó không kém gì sự yêu. (Chẳng phải vì thế mà người ta bảo yêu cũng cần phải học?) Ngoài những cái nắm tay và những tấm vé xem phim, cũng có những đêm cãi vã và suy khủng khiếp.
II
Người ta nói đi học đại học thì nhiều cái mới lắm. Mình của năm lớp 12 khấp khởi đợi chờ. Và cũng đúng là như thế thật. Nhưng cái lạ lẫm lâu dần thành quen. (Con người ta làm quen nhanh lắm. Bằng độ dài thời gian cho sự phấn khích với một món đồ mới mua: 3 ngày sau là hết hí hửng.)
Cái người ta quên nói, là đi học đại học thì cũng nhiều cái cũ. Những cái mà, suốt 12 năm qua vẫn vậy, không thay đổi. Có chăng là khó hơn. Nặng hơn. Đòi hỏi nhiều thứ hơn ở bản thân.
Vẫn có những đêm thức khuya làm nốt bài tập. Vẫn phải làm việc nhóm, và cũng chẳng phải lúc nào cũng là cùng với những con người chuyên nghiệp hơn mấy. Vẫn đánh vật với câu hỏi học vì kiến thức hay vì điểm. Vẫn có những người giảng viên khiến mình phải lắc đầu ngán ngẩm. Vẫn cố gắng chia năm xẻ bảy bản thân giữa gia đình, bạn bè, công việc, học hành; giống như anh hề tung hứng cả chục trái bóng trên tay.
Học đại học nhàn lắm em ạ. Vâng. Nhàn cái việc tán gẫu và chém gió như ai đó vậy. Nhàn hay không phụ thuộc kha khá vào bạn, người vừa có thêm tự do nhưng chưa quá nhiều trách nhiệm để mất đi những mảng thời gian lớn trong ngày. Học cách nói có. Học cách nói không. Học thứ được dạy, thứ mà một cách logic thì dĩ nhiên là khó hơn các bậc học ở dưới. Học làm việc với bản thân mình. Học cách ở một mình, và làm sao để vực dậy chính mình từ những thất bại.
Có cái mới, cái cũ. Nhưng nếu trước giờ bạn vẫn nghiêm túc với phát triển bản thân thì cũng chẳng có là nhiều thứ mới đến vậy. Sự học nó cứ tiếp tục như vậy thôi. Ở bên trong quá trình ấy mới thấy là nó chẳng có gì ngoài 3 chữ K: Khó, khổ, khô. Hơn nhiều những reels truyền cảm hứng hay trào lưu “That Girl” đẹp đẽ trên Internet.
III
Mình tự nhận thấy mình là một đứa khá tham vọng. Cũng muốn làm thứ gì đấy nên hồn, trong quãng thời gian mài mông trên ghế giảng đường.
Nhưng có tham vọng không có nghĩa là không gặp khó khăn. Lại càng không có nghĩa là không gặp chuyện khiến cho tham vọng ấy vỡ vụn và phải xem xét lại mục tiêu từ đầu.
Lại nói về câu chuyện Thời điểm. Không phải cái giây phút vào Đại học thì bạn sẽ biết cần phải làm gì với cuộc đời mình. Có người tìm ra nó, có người chưa. Có người tưởng biết rõ lắm rồi nhưng thực ra hoàn toàn không có ý niệm gì về cái mình đang làm. Có đoạn thấy ổn ổn song tới một lúc có gì đó như sợi dây đứt phựt, lại hỏi mình đang tiến về đâu. Sự phát triển là thứ không tuyến tính.
Không giống nhân vật trong anime, cứ Isekai (異世界) một cái là vào một thế giới mới rồi thành nhân vật chính đánh bại mọi thứ. Bạn sẽ nhận ra, đúng là mình đã vào một thế giới mới theo cái nghĩa nào đó, song những quy tắc và nhiệm vụ mà bạn phải hoàn thành thực ra chẳng khác thế giới cũ là mấy.
Không giống như chơi game, ngày hôm nay lên level 10 rồi thì ngày mai lên level 11. Có những ngày hôm nay mà ta ở level 100, rồi hôm sau lại rơi về level 1. Nói sinh viên “năm nhất”, “năm hai” lắm lúc chỉ là những danh hiệu. Có những người năm nhất phải biết cúi đầu mà học từ họ. Có những người năm ba ngồi cùng mình tâm sự trong những ngày vô định của tuổi trẻ. Còn bản thân mình thì cũng có những ngày lên xuống như phương trình bậc ba vậy.
Không giống như viết code hay làm bài kiểm tra, cứ hễ sai thì có kết quả dưới dạng lỗi đỏ hay con số. Còn được chấm điểm, hoặc còn được phản hồi nhanh, vẫn là hẵng còn dễ lắm. Làm thật, sống nhiều, mới thấy hóa ra khó nhất là khi không được chấm điểm. Không ai cho ta điểm 10 khi ta tập thể dục mỗi ngày, và cũng không lo bị điểm 0 khi ta không làm nó. Có những người cũng chẳng mắng mỏ gì ta khi ta làm tổn thương họ, cũng có những người không nói lời “cảm ơn” khi được ta giúp đỡ. Liệu ta có chọn làm, hay không làm một thứ gì đó nữa hay không?
IV
Học đại học là để rồi nhận ra cuộc sống có nhiều hơn là cánh cửa của ngôi trường ấy.
Suốt những năm phổ thông, đi học là gặp những người giống mình. Cùng trong làng, trong tỉnh, trong quận, hay trong thành phố. Gia cảnh và điều kiện ngang ngang bằng nhau. Vô tư và dễ kết bạn hơn.
Lên đại học, gặp người từ khắp nơi trên mọi miền đất nước, chưa kể cả các bạn du học sinh. Vốn là học sinh đứng top, có thể lên đại học bạn sẽ chẳng đứng top nữa, đơn giản vì tập người để so sánh, hay hệ quy chiếu, đã thay đổi. Giọng nói khác nhau, mặc cảm vùng miền, khác chủ đề bàn thảo. Chuyện bình thường. Quan trọng là bạn quyết định mở ra để đón nhận, hay đóng mình lại?
Peer pressure? Áp lực đồng trang lứa? Hãy nói chuyện 1-1 với người ấy. Và rồi bạn sẽ có thêm một người bạn (nếu bạn nói chuyện đủ đáng yêu) và sẽ biết lí do tại sao người ta giỏi đến thế. Hoặc là bạn sẽ được truyền cảm hứng để trở nên giống họ, hoặc là bạn chấp nhận rằng người ta sẽ mãi mãi hơn mình. Dù sao vẫn tốt hơn là tôn sùng họ hay đố kị với họ mà không có lí do cụ thể.
Gặp người trong trường, rồi gặp người ngoài trường. Bạn trường khác, bạn đã thôi học, bạn gap year, bạn đã tốt nghiệp đi làm từ lâu. Để thấy rằng hóa ra con điểm quan trọng thật, nhưng nó không bảo mình là đồ bỏ đi. Để thấy rằng đời ngoằn nghèo thật, chứ không cứ phải là lựa chọn một phát ăn ngay một chuyên ngành nào đó. Để thấy rằng người ta nếu phấn đấu thì vẫn tìm được một chỗ đứng trong thế giới này.
V
“Có những ngày tôi bất giác quay lưng khỏi bảng đen, chống cằm và nhìn ra bên ngoài. Bầu trời mùa hạ cứ xanh đến nao lòng, như thể nó biết điều gì ấy nhưng lại thôi không nói. Tôi ngồi mà nuôi mãi một ước vọng xa xỉ, rằng những mối lo âu bên trong mình sẽ bốc hơi như những hơi thở mà bay mãi lên trời.”
Trên đây là 3 câu đầu của bài luận đưa mình đến với Đại học Fulbright Việt Nam. Mặc dù sau đó mình và ngôi trường này đã hoàn toàn lỡ hẹn, nhưng những trải nghiệm đó vẫn cứ có cảm giác như ngày hôm qua. Đến bây giờ, ngồi ở trong một ngôi trường khác (màu đỏ thay vì màu xanh), mình vẫn có những khoảnh khắc bần thần nhìn ra ngoài như thế.
Chặng đường này là một chặng đường không dễ dàng. Mình viết điều này không phải để làm bạn nản lòng, nhưng chúng ta rồi sẽ không ổn thôi.
Vậy thì cách tốt nhất để làm là gì. Hãy đặt những bước chân tỉnh thức lên mặt đất, và giữ cho đầu mình ở trên những đám mây.
Để kết lại những dòng này, mình xin tặng bạn lời rap của Shing02 trong track Luv(sic.) pt3 của Nujabes, ông tổ của dòng nhạc Lofi HipHop.
And now
– Nujabes – luv(sic.) pt3 ft. shing02
We have a wonderful surprise for you
It’s funny how the music put times in perspective
Add a soundtrack to your life and perfect it
Whenever you are feeling blue keep walking and we can get far
Wherever you are
Like a movie that you can’t predict
Like a book that you can’t resist
I sing along a song that’s oh so sensual
Bring along a sip to make it all so sexual
Verbally that is, making love to the music means vibing to the beat at night
With the whole city fast asleep, out cold
True words seem to rise to the lips, take hold
Of a poet in me, most powerfully
I feel free when the world doesn’t owe it to me
It’s so hard to find a gig that lives up to the billing
Trying to find a reason to work, God willing
I admit, my thinking is wishful
Like a star upon a child gazing up to the ceiling
How far do we have to stretch the truth
To fit the lifestyles borrowed and overdue?
We can take it all back to the register
And start all over from the canister
Let’s break it all down into pieces of bright
Moments that pass by like a meteorite
Throw on your favorite reel that’s good to go
On the analog player watch the people glow
Sit back to the breeze let the memories flow
Comedy tragedy all the highs and lows